آشنایی با سبک های معماری، از گذشته تا امروز

سبک معماری بومی  (Vernacular Architecture)

در جوامع اولیه اولین ساختمان‌ها را نه معماران بلکه مردم عادی و اجتماعات محلی می‌ساختند. این نوع معماری که بعدها به نام سبک بومی یا بدوی شناخته شد، نمایانگر ارزش‌های جوامع محلی و ساخته شده با مصالح بومی منطقه بود.

معماری بومی بسیار متنوع است و دربرگیرنده تکنیک‌های ساخت‌وساز است که به مرور زمان شکل گرفته و نسل به نسل منتقل شده‌اند، ساختمان‌های بومی خودبسنده هستند و با استفاده از مصالح طبیعی موجود در منطقه مانند سنگ، گِل، چوب، پوست و استخوان ساخته می‌شوند و بهترین تطابق اقلیمی را دارند.

در اقلیم گرم ساختمان‌ها را کنار رودخانه می‌ساختند و در اقلیم سرد فضای زندگی را از درون صخره می‌کندند. در اقلیم گرم ساختمان‌ها را باز و سایه‌دار و در اقلیم سرد ساختمان‌ها را بسته و عایق‌شده می‌ساختند.

سبک‌های جدید معماری مانند معماری پایدار و معماری زمینه گرا به دنبال بهره‌گیری از روش‌های ساده ساختمان‌های بومی برای ایجاد آسایش محیطی در ساختمان‌ها هستند.

سبک معماری مصری  (Egyptian Architecture)

سابقه تمدن و شهرنشینی در مصر به سه هزار سال پیش می‌رسد و از همان زمان بود که ویژگی‌های خاص سبک معماری مصر باستان شکل گرفت. مصریان در تولید آجرهای سخت استاد بودند و از گِل دلتای رود نیل بهترین استفاده را می‌بردند.

معماری مصری تنوع بسیاری دارد و از سازه‌های کوچک آجری تا اهرام ثلاثه را در بر می‌گیرد. فرهنگ و اقلیم مصر بهترین شرایط را برای ساخت سازه‌های عظیم و فرم‌گرا (مونومنتال) را داشت. معماری مصر از منابع تاثیرگذار و الهام‌بخش در شکل‌گیری بسیاری از سبک‌های معماری جدید بوده است.

سبک معماری یونانی  (Greek Architecture)

سبک معماری یونانی از مهم‌ترین سبک‌ های معماری غربی است که هنوز هم زنده است و تاثیر بسیاری در طراحی ساختمان‌های عمومی و شهری دارد. هنوز هم کتابخانه‌ها و موزه‌های شاخص شهری با الگوبرداری از معابد یونانی طرحی می‌شوند تا بر شکوه و اهمیتشان تاکید شود.

ابنیه یونانی از اولین سازه‌های بشری بودند که از سیستم تیر و ستون بزرگ چوبی و سنگی استفاده کردند و سعی در اجرای بهترین تناسبات و هارمونی در اجزای ساختمان از جمله پلان، نماها و تزئینات داشتند. با پیشرفت سبک معماری یونانی، بناهای این سبک از نظر تناسبات و تزئینات به سه دسته دوریک، یونیک و کورنتین تقسیم شدند.

سبک معماری رومی  (Roman Architecture)

معماری رومی ادامه‌ای از معماری یونانی بود که به مرور به پیشرفت‌های سازه‌ای بسیاری دست یافت. عناصر سازه‌ای همچون قوس، طاق و گنبد و مصالح تازه‌ای مانند بتن از دوران اوج تمدن رومی به معماری غرب معرفی شدند.

استفاده از قدرت باربری بالای سازه‌های طاقی باعث شد که معماران رومی بتوانند ساختمان‌هایی عظیم همچون کولوسئوم در رم را بر پا کنند. بناهای شاخص رومی با مصالح آجر و بتن ساخته می‌شدند و از کاشی‌های موزاییکی زیبا پوشیده می‌شدند.

سبک معماری بیزانس یا روم شرقی امتدادی از معماری رومی در بخش شرقی امپراتوری روم به مرکزیت شهر استانبول کنونی بود. سبک رومانسک ترکیبی از سنت‌های مدیترانه‌ای و فرهنگ یونانی و مسیحیت را با روش‌های نوین ساخت‌وساز رومی بود.

بناهای شاخص سبک بیزانس اکثرا بناهای مذهبی خصوصا کلیساها بودند که نمونه مطرح آنها مسجد ایاصوفیه است که با گنبد چشمگیر به ارتفاع ۳۲ متر از نمونه‌های ماندگار این سبک معماری است. پلان مرکزی زیبای این بنا طبق معابد رومی و کلیساهای اولیه مسیحی طراحی شده است.

سبک معماری رومانسک شکوفایی مجدد سبک رومی و بیزانس در اروپای غربی و جنوبی در قرن هشتم میلادی است. سبک رومانسک دارای شاخصه‌هایی همچون دیوارهای باربر بنایی، قوس‌های دایره‌ای، بازشوهای کوچک و سقف‌های طاقی است.

ساختمان‌های سبک رومانسک بناهای شاخصی با فرم خالص، پلان متقارن و پشت‌بندهای بزرگ هستند.

سبک معماری گوتیک  (Gothic Architecture)

سبک معماری گوتیک در قرون وسطی در اروپای شمالی پدیدار شد و برای معماری بناهای شاخص مذهبی همچون کاتدرال‌ها استفاده می‌شد. کاتدرال‌های گوتیک را استادکاران ماهر از سنگ می‌ساختند و آنها را با ارتفاعی بلند و پر از نور می‌ساختند.

ویژگی اصلی سبک گوتیک کاربرد قوس‌های تیزه‌دار است که بار بیشتری را تحمل می‌کردند و جلوه جدیدی به کلیساهای قرون وسطی می‌دادند. طاق‌های نوک‌تیز و پشت‌بندهای معلق امکان باربری بیشتری داشتند و فضای داخلی یکپارچه‌تر و سازه‌ای طریف‌تر را در کلیساهای گوتیک ایجاد می‌کردند. کلیسای نتردام پاریس یکی از نمونه‌های برجسته سبک گوتیک است.

سبک معماری اسلامی  (Islamic Architecture)

سبک معماری اسلامی که شامل معماری ایران در پس از اسلام نیز می‌شود، سبکی شناخته‌شده در جهان است. معماری اسلامی گستره‌ای از خاورمیانه تا آفریقای شمالی، آسیای مرکزی و اروپای جنوبی دارد و در هر منطقه از فرهنگ و اقلیم آن مرز و بوم تاثیر گرفته است.

بناهای شاخص سبک اسلامی شامل مساجد، مقبره‌ها و دیگر بناهای مذهبی هستند. گرچه در بسیاری از بناهای غیرمذهبی همچون کاخ‌ها، خانه‌ها و بناهای عمومی نیز از این سبک استفاده می‌شود. از شاخصه‌های معماری اسلامی می‌توان به درونگرایی، اهمیت به محرمیت، حیاط مرکزی، استفاده از هندسه پیشرفته در طراحی پلان و سازه، کاربرد تزئینات اسلیمی و نقوش طبیعی و عدم تصویرسازی از انسان‌ها اشاره کرد.

سبک معماری کلاسیک  (Classical Architecture)

کلاسیسیسم رویکردی در معماری است که از اصول معماری تمدن‌های پیشین همچون یونان و روم برای القای حس قدرت، نظم و هماهنگی استفاده می‌کند. انواع سبک‌ های معماری زنده‌سازی گذشته شکوهمند مانند سبک‌های رنسانس، باروک، روکوکو، نئوکلاسیک، منریسم و پالادیانیسم از زیرمجموعه‌های معماری کلاسیک محسوب می‌شوند و هر کدام ویژگی برجسته‌ای مخصوص به خود دارند.

سبک معماری رنسانس  (Renaissance Architecture)

رنسانس به معنای زایش دوباره است و جنبشی فرهنگی‌ست که از قرن ۱۴ در فلورانس ایتالیا آغاز شد و تا قرن ۱۶ در اروپا گسترش یافت. رنسانس در معماری نیز تحول ایجاد کرد و به رواج انواع سبک‌ های معماری سنتی قرون‌وسطایی و گوتیک پایان داد.

معماران رنسانس هندسه و اصول معماری کلاسیک رومی را از بناها برداشت می‌کردند و سعی داشتند هندسه قوس‌های دایره‌ای، طاق‌ها و ستون‌های یونانی و رومی را در بناهایشان تکرار کنند. در سبک معماری رنسانس از هندسه‌ای با اشکال کامل مانند دایره و مربع در طراحی پلان‌ها و نماها استفاده می‌شود که حس هارمونی و کمال را در چشم بیننده القا می‌کند.

سبک معماری هنر نو  (Art Nouveau Architecture)

سبک آرت‌نوو در ابتدای قرن بیستم از فرانسه آغاز شد و به سرعت در تمامی اروپا فراگیر شد. سبک آرت‌نوو یک سبک پیشرو و هنرمندانه است که با استفاده از مصالح جدید مانند آهن و شیشه، فرم‌های زیبا و طبیعی می‌سازد.

در سبک آرت‌نوو اجزای ساختمان مانند درها، پنجره‌ها، نرده‌ها و ستون‌ها توجه را به سمت خود می‌کشند و فضایی هنرمندانه و منحصر به‌فرد می‌سازند. از سبک آرت‌نوو همچنان در طراحی داخلی فضاهای مجلل و طراحی نرده‌ها و دیگر المان‌های نمای ساختمان استفاده می‌شود.

سبک معماری آرت دکو  (Art-deco Architecture)

سبک معماری آرت دکو یکی از سبک‌های هنری معماری است که مانند سبک آرت نوو از فرانسه آغاز شده است. آرت‌دکو از محبوب‌ترین سبک‌های طراحی داخلی فضاهای خاص و مجلل است. در این سبک از مصالحی مانند آلومینیوم، شیشه، استیل ضدزنگ و پلاستیک استفاده می‌شود.

سبک آرت دکو پر از جزئیات دکوراتیو است و به استفاده از بافت‌ها، کنتراست‌های رنگی و نقش‌ونگارهای زنده و انرژیک شناخته می‌شود. سبک آرت دکو از انواع ترکیب‌بندی‌های هندسی، متقارن و زاویه‌ای استفاده می‌کند و نقوش فرهنگ‌های مختلف مانند ژاپنی، مایا و آزتک را به خدمت می‌گیرد.

سبک معماری مدرن  (ModernismArchitecture)

از میان انواع سبک های معماری سبک مدرن مهمترین تاثیر را در معماری امروز ما داشته است. جنبش مدرن در هنر و معماری، نظام فکری غالب در قرن بیستم جهان است که اصولی مانند انتزاع (ابسترکشن)، تولید انبوه، صنعتی‌سازی، منطق علمی، جهانی‌شدن، رد سنت‌ها و عملکردگرایی را در بر دارد.

شعارهای «فرم تابع عملکرد است» و «خانه ماشینی برای زندگی» از سردمداران سبک معماری مدرن، به خوبی عملکردگرایی و صنعتی‌سازی را به ذهن می‌آورد.

اصول معماری مدرن همچون عملکردگرایی، سادگی و استفاده از فرمهای ساده و رنگهای خنثی در طراحی دکوراسیون داخلی نیز قابل اجرا هستند و بکارگیری سبک مدرن در طراحی داخلی بسیار متداول و محبوب است.

سبک معماری بروتالیسم  (Brutalism Architecture)

سبک بروتالیسم در دهه ۱۹۵۰ برای بازسازی خرابی‌های جنگ جهانی دوم در لندن رواج یافت. بنابراین سادگی و اقتصادی بودن از مشخصه‌های مهم این سبک است. ایده اولیه این سبک از ساختمان‌های بتنی معمار مشهور لکوربوزیه برداشته شده است.

سبک بروتالیسم به سطوح پرداخت‌نشده و زمخت نما و نمایش سازه و تاسیسات شناخته می‌شود. استفاده از این سبک به سرعت در میان ساختمان‌های عمومی انگلستان گسترش یافت و پس از آن به امریکا رفت. از نمونه‌های شاخص سبک بروتالیسم می‌توان سیتی‌هال شهر بوستون را نام برد.

سبک معماری صنعتی  (Industrial Architecture)

سبک صنعتی به معنای کاربرد هندسه و المان‌های صنعتی و مهندسی در طراحی داخلی و نمای خارجی ساختمان‌هاست. نمونه‌ای از سبک صنعتی در جنبش کانستراکتیویسم روسیه قابل مشاهده است. کانستراکتیویسم جنبشی آوانگارد (پیشرو) بود و بناهای طراحی شده در این سبک، دارای پرداختی ساده و بدون تزیینات و سازه‌ای هندسی با ایده‌برداری از سازه‌های مهندسی هستند.

سبک معماری بین الملل  (International Architecture)

سبک بین‌الملل در دهه ۱۹۲۰ میلادی توسط معماران شاخص مدرن مانند والتر گروپیوس مطرح شد و ساخت بناهایی به این سبک در نقاط مختلف جهان رواج یافت. از اصول سبک بین‌الملل می‌توان به کاهش تزئینات، استفاده از مصالح باکیفیت، اهمیت به نظم و تناسبات و سادگی فرم اشاره کرد.

در سبک بین‌الملل از مصالح مدرن مانند فولاد، شیشه و بتن استفاده می‌شود. پیش‌ساختگی، تولید انبوه، شفافیت و نمایان بودن سازه از دیگر ویژگی‌های این سبک است. میس‌وندروهه معمار معروف آلمانی‌آمریکایی از معماران شاخص این سبک است.

سبک معماری متابولیسم  (Metabolism Architecture)

سبک متابولیسم یکی از سبک‌ های معماری دوران مدرن است که برای بازسازی شهرها پس از جنگ جهانی دوم توسط معماران ژاپنی مطرح شد. سبک متابولیسم رویکرد مکانیکی به طراحی شهری را نمی‌پسندد و به دنبال انعطاف بیشتری و قابلیت جابجایی واحدهای ساختمانی است.

ساختمان Tokyo Bay Bay طراحی کنزو تانگه از نمونه‌های خوب این سبک است که کپسول‌ها به عنوان واحد تکرارشونده و قابل‌تعویض در یک چهارچوب قرار گرفته‌اند و کلیت ساختمان را می‌سازند.

سبک معماری ارگانیک  (Organic Architecture)

سبک معماری ارگانیک از فرم‌های طبیعی الگو می‌گیرد و به دنبال استفاده از مصالح هر چه طبیعی‌تر و مبلمان دست‌ساخته است. فرم ساختمان در سبک ارگانیک معمولا نامتقارن است تا با طبیعت اطراف در هماهنگی کامل قرار گیرد.

نمونه شاخص معماری ارگانیک خانه آبشار با طراحی معمار بزرگ فرانک لوید رایت است که نمونه کمال هارمونی و هماهنگی در تمامی اجزای ساختمان است. در این خانه، تراس بزرگ چنان بر روی آبشار کشیده می‌شود که ساختمان را جزئی از طبیعت اطراف می‌کند.

هر چند از میانه قرن بیستم سبک ارگانیک فرم‌های خاص‌تری پیدا کرد. ساختمان‌های شاخصی همچون اپرای سیدنی و ترمینال پرواز TWA در فرودگاه کندی نیویورک با فر‌م‌های چشمگیر ایده‌گرفته از طبیعت ساخته شدند.

سبک معماری های-تک  (High-Tech Architecture)

از مهم‌ترین خصوصیات سبک های‌تک استفاده از فلز و شیشه در ساختمان است. شفافیت و نمایان‌گری از ویژگی‌های سبک های‌تک است و لایه‌های داخلی ساختمان مانند اجزای سازه‌ای و تاسیساتی را به ما نشان می‌دهد.

اجزای ساختمان‌های های‌تک معمولا پیش‌ساخته هستند و در کارخانه ساخته می‌شوند و در سایت ساختمانی نصب می‌شوند. در سبک های‌تک انعطاف و تنوع در کاربری فضا بسیار مورد توجه است و به عملکرد بیش از جنبه هنری توجه می‌شود.

مرکز پمپیدو در پاریس نمونه شاخص سبک های‌تک است که نمایش سازه و تاسیسات در جداره خارجی و داخلی ساختمان را به حد نهایت رسانده است. در این سبک ارتباط ساختمان با محیط اطراف کم است و ساختمان به دلیل تفاوت با جداره‌های ساختمانی اطراف به چشم می‌آید.

سبک معماری پست مدرن  (Post-Modernism Architecture)

ظهور تفکر پست مدرن در اواخر قرن بیستم به حاکمیت سبک مدرن بر معماری جهان پایان داد و رویکرد جدیدی در معماری ایجاد کرد. پست مدرن بیش از یک سبک مشخص، رویکردی بر ضد تفکر مدرن بود که تزئینات و دید هنری را به معماری برگرداند.

ساختمان های پست مدرن معمولا شلوغ، شوخ‌طبعانه، متنوع و دارای ارجاع به ساختمان‌های سنتی و کلاسیک هستند. سبک معماری پست مدرن از سبک‌های محبوب در معماری داخلی و مجموعه‌های بزرگ تجاری مانند دیزنی‌لند پاریس اثر مایکل گریوز است.

سبک معماری پایدار  (Sustainable Architecture)

معماری پایدار در دهه ۱۹۶۰ و در جواب به نقدهای وارد بر مدرنیسم و به امید آینده‌ای بی‌نیاز به سوخت‌های فسیلی مطرح شد. معماری پایدار زیست‌محیطی یا معماری سبز برای کمک به حفظ منابع زمین و کاهش روند گرمایش زمین سه هدف را دنبال می‌کند:

۱- صرفه‌جویی در مصرف انرژی: معماری پایدار در اقلیم سرد از شیوه‌های گرمایش غیرفعال خورشیدی، عایق‌بندی مناسب و تبدیل‌کننده‌های گرما برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی استفاده می‌کند. همچنین در اقلیم گرم برای صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌های فسیلی از روش‌های تهویه طبیعی غیرفعال استفاده می‌شود.

۲- تولید انرژی بدون کربن: در سبک معماری پایدار از روش‌هایی مانند پنل‌های فتوولتاییک و توربین‌های بادی برای تولید انرژی الکتریکی و گرمایی بدون کربن استفاده می‌شود.

۳- بهره‌گیری از مصالح طبیعی و بازیافتی: استفاده از متریال‌های طبیعی، قابل‌جایگزینی و بازیافتی در مصرف انرژی صرفه‌جویی می‌کند زیرا دیگر نیازی به صرف انرژی برای استخراج، حمل‌ونقل مواد اولیه و مراحل تولید نخواهد بود.

یکی از انواع سبک‌ های معماری پایدار، معماری Bioclimatic است که به طراحی ساختمان‌ها بر اساس شرایط اقلیمی منطقه گفته می‌شود. هدف این رویکرد دستیابی به آسایش دمایی، شنیداری و دیداری ساکنان و بهره‌گیری از نور و دیگر منابع طبیعی است. شاخصه اصلی معماری Bioclimatic به کار بستن سیستم غیرفعال خورشیدی (Passive Solar System) است. این سیستم از منابع طبیعی مانند نور خورشید، هوا، باد، خاک و گیاهان برای گرمایش، سرمایش و روشنایی ساختمان‌ها بهره می‌گیرد.

بازمصرف خلاقانه (Creative Reuse) سبکی در معماری پایدار فرهنگی است که کمک می‌کند تا به یک سازه موجود، برنامه‌ای جدید داد و از آن دوباره استفاده کرد. بازسازی بناهای موجود در بسیاری از مواقع گران‌تر از تخریب و نوسازی است ولی برای بعضی از ساختمان‌های دارای ارزش فرهنگی ضروری است.

معماری بیونیک  (Bionic Architecture)

معماری بیونیک رویکردی علمی به ایده‌برداری از طبیعت در معماری است. این سبک ارگانیسم، رفتار و اکوسیستم موجودات زنده را در مصالح و سازه‌های دست‌ساز بشری، مدلسازی می‌کند. سبک معماری بیونیک از تکنولوژی روز و شرکت‌های فناوری سیلیکون‌ولی برای محاسبات پیشرفته در تولید متریال‌های جدید کمک می‌گیرد. از نمونه‌های موفق این سبک نمای متحرک و هوشمند برج‌های Al Bahar Towers در ابوظبی هستند.

معماری زیست‌تقلید‌ (Biomimetics) از فرم‌های انسانی و حیوانی در معماری بهره می‌برد که نمونه شاخص آن ساختمان Hemisfèric در والنسیای اسپانیا با طراحی سانتیاگو کالاتراوا به شکل یک چشم غول‌پیکر است.

منابع:

https://amoozal.com/mag/types-of-architectural-styles/

 کتاب 30Second Architecture-The 50 Most Signicant Principles and Styles